ਕੋਲਕਾਤਾ ਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜਾਸੂਸੀ ਵਿਭਾਗ

ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜਾਸੂਸ ਵਿਭਾਗ ਕਲਕੱਤਾ ਪੁਲਿਸ (ਹੁਣ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡਿਟੈਕਟਿਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ 28 ਨਵੰਬਰ, 1868 ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ।ਕੋਲਕਾਤਾ: ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜਾਸੂਸ ਵਿਭਾਗ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡਿਟੈਕਟਿਵ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਇਸ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿੰਨਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜਾਸੂਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ 28 ਨਵੰਬਰ 1868 ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿਖਾਇਆ।ਉਸ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਹਰਾ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਸਰ ਸਟੂਅਰਟ ਸਾਂਡਰਸ ਹੌਗ, ਕਲਕੱਤਾ ਪੁਲਿਸ (ਹੁਣ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ) ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਰਿਚਰਡ ਰੀਡ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਆਰ ਲੈਂਬ, ਸ਼੍ਰੀਨਾਥ ਪਾਲ ਅਤੇ ਕਾਲੀਨਾਥ ਬੋਸ ਵਰਗੇ ਉੱਘੇ ਜਾਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1868 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਐਮਹਰਸਟ ਸਟਰੀਟ ਥਾਣਾ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਰੋਜ਼ ਬ੍ਰਾਊਨ ਨਾਂ ਦੀ ਐਂਗਲੋ-ਇੰਡੀਅਨ ਔਰਤ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕੁਝ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਐਂਗਲੋ-ਇੰਡੀਅਨ ਔਰਤ ਦਾ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ (ਕੋਲਕਾਤਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਂਗਲੋ-ਇੰਡੀਅਨ ਔਰਤ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ। ਥਾਣਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਲਾਲਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ‘ਤੇ ਐਮਹਰਸਟ ਸਟਰੀਟ ਥਾਣਾ ਦੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਕਈ ਦਿਨ ਬੀਤ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਸਬੰਧਤ ਥਾਣੇ ਦੇ ਜਾਂਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਰਾਗ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਸਕੇ।ਤਤਕਾਲੀਨ ਕਲਕੱਤਾ ਪੁਲਿਸ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਂਗਲੋ-ਇੰਡੀਅਨ ਔਰਤ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਗੁੱਥੀ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸਰ ਸਟੂਅਰਟ ਸਾਂਡਰਸ ਹੌਗ ਨੇ ਖੁਦ ਜਾਂਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਈ ਸੱਚਾਈਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਸਟੂਅਰਟ ਸਾਂਡਰਸ ਹੌਗ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕਤਲ ਜਾਂ ਅਪਰਾਧ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੂਨਿਟ ਬਣਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ 28 ਨਵੰਬਰ 1868 ਈ. ਇਸਦੇ ਲਈ 10 ਹੈੱਡ ਕਾਂਸਟੇਬਲ, 10 ਸੈਕਿੰਡ ਕਲਾਸ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਅਤੇ 10 ਥਰਡ ਕਲਾਸ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਆਫ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਕੁਸ਼ਲ ਇੰਸਪੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਜਾਸੂਸ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖੀ ਰਿਚਰਡ ਰੀਡ ਸੀ। ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਬਲ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਆਰ.ਕੇ. ਲੈਂਬ ਨੇ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਬੂਤ ਕਿਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨੇ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਜੁਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਨਾ ਹੈ,ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨੀ ਹੈ – ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਲਾਲਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਡਿਟੈਕਟਿਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ ਇਕ ਐਂਗਲੋ-ਇੰਡੀਅਨ ਔਰਤ ਰੋਜ਼ ਬ੍ਰਾਊਨ ਦੇ ਕਤਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੁਲਸ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।