ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ : ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਸਮੇਟਣ ਅਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕ

ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਵਰਾ

ਚੇਨਈ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਲਪੱਕਮ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਐਟੋਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਿਨ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਭ ਦੇਖ ਕੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਰਮਾਣੂ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਦੂਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਪਲਾਂਟ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਕੂੜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਲੋੜ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਕੂੜੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਘਰੇਲੂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਬਾਇਓਗੈਸ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੈਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਦੂਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਹੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ।

ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਅਣਚਾਹੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੀਣ ਯੋਗ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੇ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਲਪੱਕਮ ਵਿਖੇ ਭਾਬਾ ਅਟੋਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ (ਬੀ.ਏ.ਆਰ.ਸੀ.) ਫੈਸਿਲਿਟੀਜ਼ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁਝ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਾਲੇ ਬਾਇਓ ਬੀਡਸ ਜਾਂ ਗ੍ਰੈਨਿਊਲ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ ਅਟੋਮਿਕ ਪਾਵਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ, ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਏ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੇਟੈਂਟ ਕੀਤੀ ਤਕਨੀਕ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ 70% ਘਟਾ ਦੇਵੇਗੀ, ਲਾਗਤ 40% ਤੱਕ ਹੈ। ਜਦੋਂਕਿਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਾਗਬਾਨੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਣਕਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਗ੍ਰੈਨਿਊਲਰ ਸੀਕੁਏਂਸਿੰਗ ਬੈਚ ਰਿਐਕਟਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇੱਕ 20KLD ਪਾਇਲਟ ਪਲਾਂਟ ਅਤੇ 150KLD ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੂਨ ਤੱਕ, ਕਲਪੱਕਮ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ 3,200 ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ 1,500KLD ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਭਾਫ਼ ਰਸਾਇਣ ਵਿਭਾਗ, ਬੀਏਆਰਸੀ ਫੈਸਿਲਿਟੀਜ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਾਈ ਵੀ ਨਨਚਾਰੀਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਣਕਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਧਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਵੇਂ ਮਣਕੇ ਵਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸੰਘਣੇ ਕਣ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਘਣੇ ਕਣ ਟੈਂਕ ਦੇ ਤਲ ਤੱਕ ਸੈਟਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਪਰ ਟਰੀਟ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੇਤ ਫਿਲਟਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਰਵਾਇਤੀ ਸੀਕੁਏਨਿੰਗ ਬੈਚ ਰਿਐਕਟਰ (ਐਸਬੀਆਰ) ਐਕਟੀਵੇਟਿਡ ਸਲੱਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ, “ਅਸੀਂ ਟ੍ਰੀਟਿਡ ਵਾਟਰ ਆਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪਾਈਪ ਦੁਆਰਾ ਘਰੇਲੂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।” ਰਵਾਇਤੀ ਬਾਇਓਬੀਡ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਬਾਇਓ-ਮਣਕੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਪੌਲੀਮੇਰਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਕਾਰਬਨ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਣਕਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੀਏਆਰਸੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਚੇਨਈ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।”